جعبه دنده اتوماتیک از زمان معرفی آن توسط Oldsmobile در سال 1940 تغییرات زیادی را تجربه کرده، اما امروزه تنوع بسیار بیشتری در گزینههای فعلی وجود دارد. در زیر جزئیات فنی چهار نوع اساسی که به همین تازگی معرفی شدهاند را خواهید دید، اما اگر ترجیح میدهید فقط در مورد چگونه تاثیرگذاری این اقلام به تجربه رانندگی شما اطلاعاتی کسب کنید، به بخش سه این مقاله و به عنوان «در جاده» مراجعه کنید.
قبل از ورود به طرحهای مختلفی که در حال حاضر استفاده میشوند، بیایید بررسی کنیم که چرا اتومبیلها در وهله اول از جعبه دنده و شیفتر دنده استفاده میکردند. این که آیا شما یک جعبه دنده دستی یا یک گیربکس اتوماتیک دارید، دو عملکرد اساسی وجود دارد که آنها ارائه میدهند:
از لحاظ فنی، اولین عملکرد وظیفه جعبه دنده نیست، بلکه بر عهده یک مبدل کلاچ یا گشتاور است.
هنگامی که یک ماشین با موتور روشن در حال توقف است، باید عاملی وجود داشته باشد که اجازه دهد موتور به چرخش ادامه داده در حالی که چرخها ثابت هستند. در یک جعبه دنده دستی، این “عامل” کلاچ است. دو صفحه مسطح در روبروی یکدیگر را در نظر بگیرید، که یکی از آنها به موتور و دیگری به جعبه دنده و در نهایت، به چرخهای درایو متصل شده است.
هنگامی که ماشین در جادهها حرکت میکند، دو صفحه با یکدیگر در تماس هستند، بنابراین نیروی چرخشی موتور به چرخهای درایو ماشین انتقال مییابد. هنگامی که ماشین متوقف میشود، راننده پای خود را بر روی پدال کلاچ فشار میدهد در این حالت صفحات از هم جدا میشوند که اجازه میدهد موتور در حالی که چرخها بدون حرکت هستند شروع به چرخش کند. برای شروع حرکت، راننده پای خود را از روی پدال کلاچ بر میدارد، که اجازه میدهد صفحات مجددا با یکدیگر در تماس قرار بگیرند.
روش دیگری برای انجام این کار، اما بدون دخالت انسان، استفاده از مبدل گشتاور است. دو تیغه فن را در نظر بگیرید که در مقابل یکدیگر قرار دارند و فقط یک شکاف کوچک بین آنها وجود دارد، یک تیغه به موتور، و دیگری به چرخهای درایو متصل شده است.
اگر تیغه متصل به موتور به آرامی شروع به چرخش کند (مانند زمانی که موتور خاموش است) جریان هوایی که از آن خارج میشود، به اندازه کافی قدرتمند نیست که تیغه دیگر فن را به چرخش در بیاورد. اما هنگامی که سرعت تیغه فن افزایش مییابد، خروج هوا باعث میشود که تیغه فن دوم شروع به چرخش کند. یک مبدل گشتاور به شیوهای مشابه عمل میکند، به جز اینکه به جای هوا از فشار روغن مایع برای ارائه عملکرد استفاده میکند.
به طور کلی، دو نوع دنده وجود دارد: دنده دستی، که دارای یک پدال کلاچ با یک شاسی و یک گیربکس است که به راننده اجازه میدهد به صورت دستی دندهها را تغییر دهد؛ و دنده اتوماتیک، که میتواند تمام این کارها را به صورت خودکار انجام دهد. نوع دیگری از دندهکه در عرصه جدید ماشین ها رایج شدهاست، دنده پشت فرمان یا همان شیفتر دنده میباشد.
به عبارت ساده، یک دنده دستی حاوی مجموعهای از چرخ دندهها برای هر “سرعت” در شفتهای موازی است؛ اگر این یک دنده پنج سرعته باشد، شامل پنج مجموعه از چرخ دندههای رو به جلو و مجموعهای دیگری برای حالت معکوس است. راننده از اهرم انتقال برای انتخاب دنده مناسب متناسب با وضعیت استفاده میکند، مشابه کاری که یک دوچرخه سوار با ده سرعت انجام میدهد. دندههای اتوماتیک پیچیدهتر هستند و در حال حاضر چهار نوع اساسی از آنها در دسترس هستند که در مقاله بعدی به آن خواهیم پرداخت.
هر خودرویی دارای تجهیزات ایمنی و استاندارد زیادی است که این تجهیزات باعث میشوند در مرحله اول رانندگی کم خطری را داشته باشیم و از طرف دیگر از خسارتهای ناشی از حوادث میکاهند. یکی از تجهیزاتی که در خودروها به صورت استاندارد نصب میشوند، آینه است. معمولا در سالهای اخیر در خودروها یک آینه در اتاق خودرو، در قسمت میانی شیشه جلو و دو آینه در کنارههای خودرو نصب میشوند.
در گذشته آینه بغل فقط برای طرف راننده در خودروها وجود داشت و کمی رانندگی با یک آینه برای دیدن تمام اطراف خودرو سخت بود. در صورت وجود یک آینه در خودرو راننده دید خوبی از سمت شاگرد نداشت و باعث به وجود آمدن حوادث زیادی میشد. اما در سالهای اخیر تمامی خودروها با دو آینه در کنارهها تولید میشوند و دلیل این امر امکان داشتن دید وسیعتر راننده و کم شدن حوادث ناشی از متوجه نشدن راننده است. البته در خودروهای تولیدی در سالهای اخیر از آینه تاشو برقی استفاده میشود.
همانطور که تکنولوژی در حال پیشرفت است و وسایل به سمت برقی شدن پیش میروند، خودروها و امکانات آنها هم هر روز تغییراتی در جهت بهبود عملکرد و راحتی استفاده را شاهد هستند. خودروها یکی از وسایل پیشگام در استفاده از تکنولوژی جدید هستند و آپشنهایی بر روی آنها قرار داده میشود که از تکنولوژیهای بالا استفاده میکنند. آینه هم در خودروها تغییراتی کرده است و نسبت به نمونههای اولیه قابل مقایسه نیستند.
آینه برقی در اکثر خودروهایی که در سالهای اخیر تولید شدهاند به صورت استاندارد موجود هستند و در اکثر ماشینها میتوان آنها را یافت. آینه برقی دارای ظاهری شبیه به انواع دیگر آینه دارند ولی در داخل آنها یک موتور الکتریکی کارگذاشته شده که میتوان به وسیله آن جهت آینه را تغییر داد. این موتور الکتریکی به وسیله سیمهای کنترل به داخل خودرو متصل است و به وسیله دکمههای که بر روی داشبورد و یا در دستگیره درب (هر نوع خودرو محل مخصوصی را برای نصب کنترلر آینه برقی در نظر میگیرد) قرار دارند میتوان آینه را کنترل کرد.
معمولا از یک کنترلر برای تنظیم هر دو آینه استفاده میشود. بر روی کنترلر یک کلید وجود دارد که میتوان با آن آینه فعال را انتخاب کرد و بعد به وسیله دیگر دکمهها و یا اهرم کنترل، آینه را برای بهترین موقعیت تنظیم کرد. در زمان پارک کردن راننده نیاز دارد تا به درستی کنار و عقب ماشین را ببیند و فاصله مناسب را از جوی آب و یا جدول کنار خیابان حفظ کند. در چنین مواقعی میتوان به راحتی موقعیت آینه سمت شاگرد را به سمت پایین تغییر داد و موانع را مشاهده کرد و بعد از پارک کردن دوباره آینه را به موقعیت قبلی بازگرداند.
آینه برقی دارای یک عملکرد دیگر هم هست که از آسیب به آینه در مواقع پارک بودن خودرو جلوگیری میکند. این آینههای برقی میتوانند جم شوند و در راستای خودرو قرار بگیرند. آینه تاشو برقی به دو حالت میتواند عمل کند، یکی به صورت دستی و دیگری اتوماتیک. در حالت اول راننده قبل از خاموش کردن خودرو با استفاده از کلید آینه را جمع میکند و در حالت دیگر نیازی نیست راننده کاری انجام دهد و زمانی که از خودرو خارج میشود و کلید دزدگیر را فشار میدهد آینه به صورت اتوماتیک جمع میشود. از طرف دیگر وقتی راننده به خودرو مراجعت میکند با باز شدن دربهای خودرو آینهها هم باز خواهند شد.
نصب آینه برقی بر روی خودروهای قدیمی هم امکان پذیر است و از آنها میتوان در هر خودرویی استفاده کرد. این آینهها دارای موتور درونی هستند و ظاهر آنها با انواع معمولی تفاوت چندانی ندارند و به راحتی قابل تشخیص نیستند.
سیستمهای مختلفی برای انتقال نیرو در خودروها وجود دارند که هر کدام کارآیی متفاوتی دارند. در بخش یک به سیستم انتقال نیروی دستی اشاره کردیم و درباره آن توضیحاتی را ارائه کردیم. انواع دیگری از گیربکس وجود دارد که در خودروهای امروزی میتوان آنها را یافت. در اکثر خودروها شیفتر دنده در کنسول وسط قرار دارد ولی در برخی از انواع خودروها برای راحتی در تعویض دنده یک شیفتر دنده هم در پشت فرمان قرار میگیرد.
سیستمهای انتقال نیرو اتوماتیک در حال حاضر محبوبترین سیستم انتقال موجود در جادهها هستند. آنها از یک مبدل گشتاور بسیار پیچیده برای انتقال انرژی چرخشی موتور استفاده میکنند، در حالی که چرخ دندهها توسط کامپیوتر وسیله نقلیه کنترل میشوند و در کنار یک مجموعه دنده و مجموعهای از کلاچها و ترمزها استفاده میشوند.
اگرچه عملکرد پشت پرده بسیار پیچیده است، اما تمام کاری که رانندگان باید انجام دهند این است که از بین گزینههای P-R-N-D-L در انتخاب چرخ دنده، مورد نظر خود را انتخاب کنند. البته مزیت آنها یک تجربه رانندگی ساده و نمودار یادگیری ملایم آن است. برای خلاص شدن از پیچیدگی رانندگی باید از سختیهای مکانیکی آن اجتناب کنید، که باعث میشود سیستمهای انتقال نیرو اتوماتیک بیشتر در معرض خرابی قرار بگیرند و نیازمند تعمیرات پرهزینه باشند.
اگرچه اغلب سیستمهای انتقال اتوماتیک نمیتوانند با یک سیستم انتقال نیرو دستی به لحاظ عملکرد یا بهره وری سوخت قابل مقایسه باشند، نمونههای مدرن بسیار نزدیکتر از نسلهای قبلی هستند. برخی از خودروهای جدید مجهز به گیربکسهایی هستند که دارای هشت یا حتی نه چرخ دنده حرکت رو به جلو هستند.
CVT یک تجربه ی رانندگی مشابه با سیستمهای انتقال نیرو اتوماتیک ارائه میدهد اما از یک مکانیزم کاملا متفاوت استفاده میکند. در واقع، CVT از هیچ چرخ دندهای استفاده نمیکند و در عوض، از یک سیستم از کمربندها و تسمهها برای تولید دامنه بی نهایت استفاده میکند. کامپیوتر ماشین تصمیم میگیرد که چگونه این تسمهها را برای ایجاد نسبت مطلوب برای وضعیت رانندگی خاص تنظیم کند. این مزیت اصلی CVT را به وجود میآورد، بهره وری سوخت. هیچ سیستم انتقال نیرو دیگری نمیتواند راحتی بیشتری نسبت به یک سیستم CVT ارائه دهد.
از آنجا که آنها به اندازه سیستمهای اتوماتیک پیچیده نیستند، CVTها کمتر مستعد خرابی و تعمیرات گران قیمت هستند (البته نه به اندازه سیستمهای انتقال دستی). بزرگترین اشکال آنها ممکن است یک امر ذهنی باشد، تجربه رانندگی. از آنجا که هیچ چرخ دندهای در ساختار آنها وجود ندارد، شتاب دهی و سرعت گرفتن آنها بسیار ملایم و بدون وقفه است، به همین دلیل CVTها ممکن است یک احساس در راننده بوجود بیاورند که برای علاقه مندان به رانندگی بیشتر شبیه به کار با یک دستگاه برقی، و نه رانندگی خودرو، است.
از آن به عنوان ترکیبی از یک سیستم انتقال نیرو اتوماتیک و دستی یاد کنید. سیستم نیمه اتوماتیک از طراحی مکانیکی مشابه با سیستمهای انتقال نیرو معمول استفاده میکند، اما از سیستمهای پنوماتیک و محرک برای تغییر چرخ دندهها استفاده میکند. در سیستمهای انتقال دو کلاچ DCT، کلاچهای جداگانهای برای چرخ دندههای زوج و فرد وجود دارد که اجازه میدهد تا تغییرات فوق العاده سریع انجام شود. این جعبه دندهها به طور کلی میتوانند در یک حالت کاملا اتوماتیک و یا دستی از طریق اهرمهایی بر روی فرمان کنترل شوند.
سیستمهای انتقال نیرو نیمه اتوماتیک و DCT عملکرد فوق العادهای ارائه میدهند که تغییرات دنده را به شدت سریع میکنند که یک سیستم دستی قادر به اجرای آن نخواهد بود. در حال حاضر، این جعبه دندهها عمدتا در ماشینهای مسابقهای و اتومبیلهای پیشرفته یافت میشوند و بنابراین بسیار گران هستند. این نواقص با توجه به پیچیدگیهای شدید آنها افزایش یافته است، که منجر به تعمیرات مداوم و گران قیمت میشود.